ހުވަދުއަތޮޅު
ތިނަދޫގެ ނަމުގެ ކުރިއަށް "6 ވަރު" އިތުރުކޮށް "ހަވަރުތިނަދޫ"
ކިޔަމުން ގޮސްފައިވަނީ އެ ނަން އެ ގޮތަށް ކިޔުމަށް ދިވެހި ވެރިކަމުގެ އެންމެ އިސް
ފަރާތުގެ(ރަސްގެފާނުގެ) ރަސްމީ ނިންމެވުމެއް އޮވެގެންނޫން ކަން އެނގޭ
އިތުބާރުކުރެވޭ ލިޔުންތަކެއް ދާދިފަހުން އަޅުގަނޑަށް ލިބުނެވެ. މީގެތެރޭ އެއް
ލިޔުމަކީ ތިނަދޫގެ ނަމުގެކުރިއަށް ކިޔަމުންދިޔަ "6 ވަރު" ނިސްބަތްވާ
ބޮޑުބޭކަލުން ވެސް އެ ރަށުގެ ނަމުގެ ކުރިއަށް "6 ވަރު" ގެންނަވާފައި
ނެތްކަން އެނގޭ ލިޔުއްވުމެކެވެ. މިހެންވީނަމަވެސް ދިވެހި ވެރިކަމުގެ އެންމެ
އިސް ފަރާތްކަމަށްވާ ބައެއް ރަސްކަލުންގެ ފަތްކޮޅުތަކުގައި
"ހަވަރުތިނަދޫ" ލިޔުއްވައިފައި ހުރެއެވެ.
"6 ވަރު"
ނުވަތަ "ހަވަރު"އަކީ 6 ބަޔެކެވެ. ދިވެހި ވެރިކަމުގެ އެންމެ އިސް ފަރާތުގެ(ރަސްގެފާނުގެ)
ހަގުބޭކަލުން ބެހިފައި އޮންނަ 6 ބަޔެވެ. ރަސްގެފާނުގެ ލަޝްކަރެވެ. ރާއްޖޭގެ އަމަން
އަމާންކަމާއި ޞުލްޙަ މަޞްލަޙަތު ބެލެހެއްޓުމަށް ދިވެހި ވެރިކަމުގެ އެންމެ އިސް ފަރާތުން
އެ ބަޔަކާއި މަތިކޮށްފައިވާ ޢަސްކަރީންނެވެ. (މިހާރުނަމަ ސިފައިންނާއި
ފުލުހުންނެވެ.) 6 ވަރުގެ 6 ބައިންކުރެ ކޮންމެ ބައެއްގެ ވެރިއެއްގެ ގޮތުން ހުންނަވަނީ ކޮލިލައްވައި ބޮޑު މުސްކުޅިކަމުގެ
އަސާ ދެއްވާފައި ހުންނަވާ ބޭކަލެކެވެ. 6 ވަރަކީ ދޮށިމޭނާވަރާއި،
ހަކުރާވަރާއި، ވެލާނާވަރާއި، ފާމުލަދޭރިވަރާއި، މާފަތްވަރާއި، އަދި ދަހަރާވަރު
އެވެ. ހަގުބޭކަލުން އުފެއްދެވީ މަޝްހޫރު ދިވެހި ގައުމީ ބަޠަލު ޣާޒީ ރަދުންނެވެ. ސުލްޠާން
މުޙައްމަދު ތަކުރުފާނުލް އަޢުޡަމެވެ.
ހުވަދުއަތޮޅު
ތިނަދޫގެ ނަމުގެކުރިއަށް (ބައެއްފަހަރު ވިޔަސް) "6 ވަރު" ނުވަތަ "ހަވަރު"
ކިޔަމުން ގޮސްފައިވަނީ ޣާޒީ ރަދުންގެ ރަސްކަމުގައި އެ ރަދުންގެ އަމުރުފުޅަށް އެ
ރަދުންގެ ލަޝްކަރު "6 ވަރު" ތިނަދޫއަށް ގޮސް އެ ރަށުގައި ތިބި ކާފިރުންގެބަޔަކާއި
ކުރިމަތިލައި ގިނަ ލޭތަކެއް އޮހޮރިގެންދިޔުމަށް ފަހު، އެ ރަށް "6
ވަރު"ގެ ބެއްލެވުމުގެ ދަށަށް ގެންނެވުމުންނެވެ. އަޅުގަނޑު ލިޔެފައިވާ
"ހަވަރުތިނަދޫ ކިޔުނު ގޮތާއި ތިނަދޫ ހަނގުރާމަ"އަކީ އެއީ އެވެ.
ދިވެހިތާރީޚު
ލިޔުއްވާ ރަސްމީ ފަރާތްޕުޅުގެ ރަސްމީ ލިޔުއްވުމަކުން މި ދެންނެވި "ތިނަދޫ ހަނގުރާމަ"އިގެ
ވާހަކައެއް އޭގެ ޚަބަރެއް ދަބަރެއް ހިލަމެއްވެފައި ނުވަނީ ކީއްވެތޯ މިސުވާލު
އަޅުގަނޑާއި ކުރިމަތިވެއްޖެނަމަ ޖަވާބުގައި ދަންނަވަން އޮތް އެއް ވާހަކައަކީ، "ޣާޒީ
ރަދުންގެ ރަސްކަމުގެ ދުވަސްވަރު (1573މ. އިން 1585މ. އަށް) ހުވަދުއަތޮޅު
ތިނަދޫގައި ހިނގި ކަމެއް ދިވެހިތާރީޚު ލިޔުއްވާ ރަސްމީ ފަރާތްޕުޅުގެ ރަސްމީ
ލިޔުއްވުމަކުން އެނގެންނެތުން ބޮޑުކަމަކަށް ވާނީ، 1962މ. ގައި ހުވަދުއަތޮޅު ތިނަދޫން
މީހުން ބޭލުމުން ކާންބޯން ނުލިބިގެން ހުވަދުއަތޮޅުގެ އެކިއެކި ހިކިފަސް ތަންތަނާއި
މޫދަށާއި މީހުންއުޅޭ ރަށްރަށުގެ ފަޅުގެތަކާއި ގޭގެ ގޯތިތެރެއިން ހިޔާލިބެންހުރި
ތަންކޮޅަކާއި މިސްކިތްތަކާއި މަގުމައްޗާއި އަތިރިމަތީ އޮޑިހަރުގެތަކާއި ގޮނޑުދޮށާއި
ފަޅުރަށްރަށުގެ އަތްވާއި ވާރޭ ހިޔާނުވާ ހާމަ ޖިފުޓިތަކުގައި މި ދުނިޔެދޫކުރީ ހުވަދުއަތޮޅު
ތިނަދޫގެ ކިތައް އިންސާނުންކަން ދިވެހިތާރީޚު ލިޔުއްވާ ރަސްމީ ފަރާތްޕުޅުގެ ރަސްމީ
އެއްވެސް ލިޔުއްވުމަކުން ވެސް އެނގޭނަމަތާ އެވެ."
"6
ވަރު"ގެ ބެއްލެވުމުގެ ދަށަށް ހުވަދުއަތޮޅު ތިނަދޫ ގެންނެވުމަށްފަހު އެ
ބޭކަލެއްގެ އަމުރާއި ބެއްލެވުމުގެ ދަށުން ތިނަދޫގެ އެންމެހައި ކަމެއް އިސްކޮށް ގެންދަވާ
ބޮޑުބޭކަލެއް(6 ވަރުގެ ވެރިޔެއް) ތިނަދޫއަށް ކަނޑައަޅުއްވާފައި ހުންނަވަ އެވެ. އެ
ދުވަސްވަރު ތިނަދޫގެ
ވެރީންނަށާއި މިސްކިތްތަކަށާއި ރައްޔިތުންގެ ކަންކަމަށް ފަތްކޮޅު ދެއްވުމަކީ ވެސް
އެ ބޭކަލެއްގެ އިސް ނެންގެވުމާއެކު "6 ވަރު"ގެ 6 ވެރިން ކުރައްވާ
ކަމެކެވެ. މި ފަތްކޮޅުތަކުގައި ޢަރަބި އަކުރުގެ 6 އަލިފު( "6" ވަރު
ރަމްޒުކޮށްދޭ) ސިއްކައެއް ހުރުމުން އެއަށް "އަލިފުޖެހި" ފަތްކޮޅު ކިޔަ
އެވެ. ޣާޒީ ރަދުންގެ ލަޝްކަރު "6 ވަރު" ހުވަދުއަތޮޅު ތިނަދޫއަށް ގޮސް އެ
ރަށުގައި ތިބި ކާފިރުންގެބަޔަކާއި ކުރި ހަނގުރާމައަށް ފަހު ގިނަ އަހަރުތަކެއް
ވަންދެން އެ ރަށް "6 ވަރު"ގެ ފުރިހަމަ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުގައި އޮތްކަން
ތާރީޚުގެ ޞަފްޙާތަކުން ވެސް އެނގެ އެވެ.
ހުވަދުއަތޮޅު
ތިނަދޫގެ ނަމުގެ ކުރިއަށް "6 ވަރު" އިތުރުކޮށް "ހަވަރުތިނަދޫ"
ކިޔަމުން ގޮސްފައިވަނީ އެ ނަން އެ ގޮތަށް ކިޔުމަށް ދިވެހި ވެރިކަމުގެ އެންމެ އިސް ފަރާތުގެ(ރަސްގެފާނުގެ)
ރަސްމީ ނިންމެވުމެއް އޮވެގެންނޫން ކަމާއި އޭގެ އިތުރަށް އެ ރަށުގެ ނަމުގެކުރިއަށް
ކިޔަމުންދިޔަ "6 ވަރު" ނިސްބަތްވާ ބޮޑުބޭކަލުން ވެސް އެ ރަށުގެ ނަމުގެ
ކުރިއަށް "6 ވަރު" ގެންނަވާފައި ނުވާކަން އެނގޭ ލިޔުންތައް:
1- 1201ހ. އިން
1347ހ. އަށް ދިވެހި ރަސްކަންކުރެއްވި ރަސްކަލުންގެ ތެރެއިން 3 ރަސްކަލަކު ތިނަދޫއަށް ދެއްވި 3 ފަތްކޮޅުގެ
ތެރެއިން ތިނަދޫގެ ނަމުގެ ކުރިއަށް "ހަވަރު" ގެންނަވާފައި ވަނީ 1
ރަސްކަލެކެވެ. އަނެއް 2 ރަސްކަލުން ތިނަދޫގެ ނަމުގެ ކުރިއަށް "ހަވަރު" ނުގެންނަވަ
އެވެ. ގެންނަވާފައިވަނީ "ހުވަދުންމައްތީ" (ހުވަދުއަތޮޅު) އެވެ.
މިހެންވީމާ ތިނަދޫގެ ނަމުގެކުރިއަށް "ހަވަރު" ކިޔަމުން ގޮސްފައިވަނީ އެ
ކަމަށް ދިވެހި ވެރިކަމުގެ އެންމެ އިސް ފަރާތުގެ ރަސްމީ ނިންމެވުމެއް އޮވެގެންނޫން
ކަމާއި އެފަދަ ނިންމެވުމެއް އޮތްނަމަ 3 ރަސްކަލެއްގެ ތެރެއިން 2 ރަސްކަލެއްގެ
ފަތްކޮޅުގައި ތިނަދޫގެ ކުރިއަށް "ހުވަދުންމައްތީ" (ހުވަދުއަތޮޅު)
ބޭނުންފުޅު ނުކުރައްވާނެކަން އެނގެ އެވެ.
(ހ) 1201ހ.
ގައި ސުލްޠާން ޙަސަން ނޫރައްދީން ދެއްވި ތިނަދޫގެ ހުއްދަ ފަތްކޮޅުގައިވަނީ "ހުވަދުންމައްތީ
ތިނަދޫ" އެވެ.
(ށ) 1284ހ.
ގައި ސުލްޠާން މުޙައްމަދު ޢިމާދުއްދީން ދެއްވި ތިނަދޫ ދެކުނުކޮޅު މިސްކިތުގެ ބޯގަ
ފަތްކޮޅުގައިވަނީ "ހަވަރުތިނަދޫ" އެވެ.
(ނ) 1347ހ.
ގައި ސުލްޠާން މުޙައްމަދު ޝަމްސުއްދީން ދެއްވި ތިނަދޫ ހުކުރުމިސްކިތުގެ
ފަތްކޮޅުގައިވަނީ "ހުވަދުންމައްތީ ތިނަދޫ" އެވެ.
މިހެންވީމާ، ހުވަދުއަތޮޅު
ތިނަދޫގެ ނަމުގެކުރިއަށް "6 ވަރު" ނުވަތަ "ހަވަރު"
ގެނެސްފައިވަނީ ރަސްމީ ނިންމެވުމެއް އޮވެގެންނަމަ، ނުވަތަ "6 ވަރު" އެއީ
އެ ރަށަށް ކުރިއްސުރެ ކިޔާ ނަންކަމަށްވާނަމަ، ނުވަތަ "6 ވަރު" އެއީ އެ
ރަށަށް ޣާޒީ ރަދުންދެއްވި ފަޚުރުވެރި ނަމެއްނަމަ ހުރިހާ ރަސްކަލެއްގެ ހުރިހާ
ފަތްކޮޅެއްގައި ވެސް އޮންނާނީ "ހަވަރުތިނަދޫ" އެވެ.
2- ހުވަދުއަތޮޅު
ތިނަދޫގެ ނަމުގެކުރިއަށް ކިޔަމުންދިޔަ "6 ވަރު" ނިސްބަތްވާ ބޮޑުބޭކަލުން
ވެސް އެ ރަށުގެ ނަމުގެ ކުރިއަށް "6 ވަރު" ގެންނަވާފައި ނުވާކަން އެނގެނީ
ތިނަދޫ ފުށިކޮޅު މިސްކިތަށް (ދެއްވަދޫ ރަސްގެފާނު ބިނާކުރެއްވި މިސްކިތަށް) އެ
ބޭކަލުން ދެއްވާފައިވާ "އަލިފުޖެހި" ބޯގަ ފަތްކޮޅެއްގައި ތިނަދޫގެ ނަމުގެ
ކުރިއަށް "6 ވަރު" ނެތި "ހުވަދުންމަތީ"(ހުވަދުއަތޮޅު) އޮތުމުންނެވެ.
މި ފަތްކޮޅަކީ އެ ބޭކަލުންގެ ކޮލީ ނަންފުޅާއި އެކު (އެ ބޭކަލުން ނިސްބަތްވާ
"6 ވަރު" އަކީ ވެސް ކޮބައިކަން އެނގޭގޮތަށް) ލިޔުއްވާފައިވާ
ފަތްކޮޅެކެވެ.
މި
ފަތްކޮޅުދެއްވި "6 ވަރު" ނިސްބަތްވާ ބޮޑުބޭކަލުންނަކީ އަލްވަޒީރު
އިސްމާޢީލް ދޮށިމޭނާ ތަކުރުފާނާއި، އަލްވަޒީރު
ޙަސަން ހަކުރަވެތި(ހަކުރާ) މަނިކުފާނާއި،
އަލްވަޒީރު މުޙައްމަދު ވެލާނާ ތަކުރުފާނާއި،
އަލްވަޒީރު ޢަލީ ފާމުލަދޭރި ތަކުރުފާނާއި،
އަލްވަޒީރު އިބްރާހީމް މާފަތް ތަކުރުފާނާއި
އަދި އަލްވަޒީރު އިބްރާހީމް ދަހަރަދަ(ދަހަރާ)
ތަކުރުފާނެވެ.
މިހެންވީމާ، ހުވަދުއަތޮޅު ތިނަދޫގެ
ނަމުގެ ކުރިއަށް "6 ވަރު" ނުވަތަ "ހަވަރު" ގެނެސްފައިވަނީ ރަސްމީ
ނިންމެވުމެއް އޮވެގެންނަމަ، ނުވަތަ "6 ވަރު" އެއީ އެ ރަށަށް ކުރިއްސުރެ
ކިޔާ ނަންކަމަށްވާނަމަ، ނުވަތަ "6 ވަރު" އެއީ އެ ރަށަށް ޣާޒީ
ރަދުން ދެއްވި ފަޚުރުވެރި ނަމެއްނަމަ "6 ވަރު" ނިސްބަތްވާ ބޮޑުބޭކަލުން
ހުވަދުއަތޮޅު ތިނަދޫގެ މިސްކިތަކަށް ދެއްވި ފަތްކޮޅެއްގައި "ހުވަދުންމަތީ
ތިނަދޫ" ނޯންނާނެ އެވެ. އޮންނާނީ "ހަވަރުތިނަދޫ" އެވެ.
އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ
ދެންނެވިދިޔަ 4 ފަތްކޮޅު ލަހެއްނުވެ ގެނެސްދޭނަމެވެ.
ނޯޓެއް:
ހުވަދުއަތޮޅު ތިނަދޫއަށް
(ބައެއްފަހަރު ވިޔަސް) "ހަވަރުތިނަދޫ" ކިޔަމުން ގޮސްފައިވަނީ "ތިނަދޫ"
ކިޔާ އެހެން ރަށެއް ވެސް ރާއްޖޭގައި އޮތުމުން އެ ދުވަސްވަރު "6 ވަރު"ގެ
ބެއްލެވުމުގެ ދަށުގައި އޮތް ތިނަދޫ އެނގޭގޮތަށް "6
ވަރު"އަށް ނިސްބަތްކޮށް "ހަވަރުތިނަދޫ" ކިޔަމުންދިޔައީ ކަމަށާއި އަދި
އެ ދުވަސްވަރު ތިނަދޫގެ ނަމުގެކުރިއަށް "6 ވަރު" ކިޔާ ފަހަރާއި ނުކިޔާ
ފަހަރު ވެސް ހުންނަކަމަށް ގަބޫލުކުރެވެ އެވެ.
ހުވަދުއަތޮޅު ތިނަދޫއަށް
"ހުވަދުންމައްތީ ތިނަދޫ" (ހުވަދުއަތޮޅު ތިނަދޫ) މިގޮތަށް އަތޮޅު ވެސް އެނގޭގޮތަށް
ކިޔަމުން ގޮސްފައިވަނީ "ތިނަދޫ" ކިޔާ އެހެން ރަށެއް ވެސް ރާއްޖޭގައި
އޮތުމުންނެވެ. އެއީ "ފެލިދުންމައްތީ ތިނަދޫ" (ފެލިދެއަތޮޅު ތިނަދޫ) އެވެ.
ރާއްޖޭގައި "ތިނަދޫ" ކިޔަނީ ރާއްޖޭގެ އެންމެ ރަށަކަށްނަމަ "ތިނަދޫ"
އެކަނި ލިޔުނަސް ނޫނީ ކިޔަސް އެއީ ކޮން ތިނަދޫއެއް ކަން އެނގޭނެ އެވެ. އެއް ނަމެއް
ކިޔާ ރަށްރަށް ރާއްޖޭގައި ހުރުމުން އެ ރަށެއްގެ ނަން އެކަނި ލިޔުނަސް ނޫނީ ކިޔަސް އެއީ
ކޮން ރަށެއްކަން ނޭނގޭނެ އެވެ. މިސާލަކަށް "މާމެންދޫ" އެވެ. "މާމެންދޫ"
އެކަނި ލިޔުނަސް ނޫނީ ކިޔަސް އެއީ ކޮން ރަށެއްކަން ނޭނގެނީ ހައްދުންމައްޗާއި
ހުވަދުންމައްޗާއި ދެ އަތޮޅުގައި ވެސް "މާމެންދޫ" އޮންނާތީ އެވެ.
ނަމަވެސް އެ
ނަމެއް ކިޔާ ރަށަކީ އެންމެ ރަށެއްނަމަ އެ ރަށެއްގެ ނަން އެކަނި ލިޔުނަސް ނޫނީ ކިޔަސް
އެއީ ކޮން ރަށެއްކަން އެނގޭނެ އެވެ. މިސާލަކަށް "ކުޅުދުއްފުށި" އެވެ. އެ
ރަށުގެ ނަމުގެ ކުރިއަށް "ތިލަދުންމައްތި"(ތިލަދުންމަތި) މިގޮތަށް އަތޮޅު
ނުލިޔުނަސް ނޫނީ ނުކިޔަސް އެއީ ރާއްޖޭގެ ކޮން އަތޮޅެއްގެ ރަށެއްކަން އޮޅުމެއްނެތި އެނގޭނެ
އެވެ. އެއީ "ތިލަދުންމައްތި ކުޅުދުއްފުށި(ތިލަދުންމަތީ ކުޅުދުއްފުށި)
ފިޔަވައި "ކުޅުދުއްފުށި" ކިޔާ އެހެން ރަށެއް ރާއްޖޭގައި ނެތީމަ އެވެ.
----------------
ޢަބުދުﷲ ޙިލްމީ
11 އޮކްޓޫބަރ
2015މ.
ފަންނީ
އެހީތެރިކަމާއި މަޢުލޫމާތުގެ ޙިއްޞާ:
އަލްއުސްތާޛު
ޢަބުދުލްމުޢީދު ޙަސަން
އަލްފާޟިލް
މުޙައްމަދު ވަޙީދު ނަދުވީ
އަލްފާޟިލް
އަޙުމަދު ނާޞިޙު ޢަންބަރީވިލާ/ ސ. މީދޫ